czwartek, 11 kwietnia 2013

"pt" - wymowa

W dzisiejszym poście chciałabym zwrócić Wam uwagę na słowa (mniej lub bardziej popularne), w których występuje zlepek dwóch spółgłosek "p" i "t" i w których "p" jest tylko statystą ;), czyli nie wymawiamy go!!! 

Rodzina "compter":
- compter - liczyć
- un compte  - konto
- un comptable - księgowy
- la comptabilité - księgowość
- se rendre compte de / que - zdać sobie sprawę z / że

Rodzina "sculpter" :
- sculpter - rzeźbić
- un sculpteur - rzeźbiarz
- une sculpture - rzeźba

Rodzina "baptiser" :
- baptiser - ochrzcić
- le baptême - chrzest 
- un baptiste - baptysta 


Zmotywowana dyskusją, która wywiązała się w komentarzach pod postem, próbowałam znaleźć jakąś konkretną zasadę, której byłabym pewna, ale bez skutku. Jeśli jesteście ciekawi propozycji Czytelników, zajrzyjcie do komentarzy. Najbardziej zaintrygowała mnie teoria o sylabach. Problem w tym, że francuskie zasady dzielenia wyrazów na sylaby różnią się od polskich. Nie jestem specjalistką w tej dziedzinie, więc aby nie popełnić błędu, nie zaryzykuję analizy podanych przeze mnie przykładów pod tym kątem.

Rozwijając jednak temat, skuszę się na pogrupowanie słów z "pt".

Grupa 1 - "p" nie wymawia się : np. compter, sculpter, baptiser (patrz przykłady powyżej)

Grupa 2  - "p" można wymawiać lub nie (obie wymowy są poprawne), oto przykłady :

Rodzina  "prompt":
- prompt / prompte - prędki, szybki, nagły
- promptement - szybko, nagle 

Rodzina "dompter" :
- dompter - oswoić (o zwierzętach), ujarzmić, poskromić
- domptable - dający się oswoić, poskromić -> un animal domptable
- un dompteur - treser zwierząt  
    
Grupa 3 - "p" wymawia się (często na końcu wyrazu), oto przykłady:
- un concept  - pojęcie
- abrupt / abrupte - stromy
- un sceptre - berło

Ciekawym przykładem jest też  rodzina "sept" (siedem) :
- w słowie sept nie wymawiamy "p", ale w słowach pochodzących od niego już tak, oto przykłady :
 - septembre - wrześcień (kiedyś wrzesień był siódmym miesiącem roku a nie dziwiątym;)
- septante - 70 (synonim do soixante-dix używany głównie w Belgii i Szwajcarii)
   
Moja konkluzja : nie ma chyba sensu "chercher midi a quatorze heures", najlepiej zapamiętać najpopularniejsze słowa, gdzie "p" jest nieme, a w innych przypadkach zdać się na intuicję :)   

PS. Przydałby się jakiś dobry lingwista lub student romanistyki, który podpytałby swoich profesorów i pomógł w rozwiązaniu tej zagadki ;) 

19 komentarzy:

  1. Pani Justyno, a czy nie ma wyjątków? bo znalazłem coś takiego:
    pt – [t] w ramach jednej sylaby, [pt] w sylabach sąsiadujących, np. sculpture[skyl.ty:ʀ] – rzeźba, septembre [sεp.tɑ̃:bʀ] – wrzesień
    ?

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Szczerze mówiąc, jeszcze nie spotkałam się z tą teorią, ale wydaje się ona bardzo logiczna. Dziękuję za cynk:) Proszę tylko o podanie źródła. Przeszukałam moją biblioteczkę i niestety niczego sensownego na ten temat nie znalazłam.

      Usuń
    2. http://pl.wikipedia.org/wiki/Wymowa_i_transkrypcja_języka_francuskiego
      Sam jestem ciekaw kto to wymyślił :), czy to z jakiegoś podręcznika czy ktoś sam tak ,,wydumał" :):)
      pt – [t] w ramach jednej sylaby, [pt] w sylabach sąsiadujących, np. sculpture[skyl.ty:ʀ] – rzeźba, septembre [sεp.tɑ̃:bʀ] – wrzesień

      Usuń
  2. Bardzo dobry blog, można by się mniej skupić na ortografii a bardziej na życiu tam i co się tam dzieje http://hack-cheat-trainer.com/

    OdpowiedzUsuń
  3. "dompter"!!!
    mysle rowniez, ze chodzi o to, ze gdy parka "pt" jest poprzedzona inna spolgloska to wymawia sie samo "t"
    pozdrawiam Pania Nauczycielke :))

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ciekawa propozycja. Nie znałam tego słówka. Petit Robert podpowiada, że obie wymowy w tym przypadku są poprawne. Z "p" i bez "p". Odpozdrawiam Matkę Polkę:)

      Usuń
    2. Ja z drugiej strony mam inny przykład. Kiedy spółgłoska jest po zbitce "pt", a mianowicie słówko: "sceptre" /sɛptʁ/. Wymowę taką podaje tworzona przez frankofonów Wikitionnaire (http://fr.wiktionary.org/wiki/sceptre), a potwierdza nagranie pewnego Francuza na stronie wymowy języków Forvo (http://pt.forvo.com/search-fr/sceptre/).

      Stąd, jakaś zasada bądź po prostu grupa wyjątków, musi za tą zbitką "pt" stać. Bardzo ciekawy temat do dyskusji :)

      Pozdrawiam!

      Usuń
    3. Może tutaj właśnie zadziałała zasada dwóch sylab, o której wspomniano wyżej : scep-tre ???
      Faktycznie temat do dyskusji interesujący. Przydałby się jakiś porządny profesor od lingwistyki ;)

      Usuń
  4. Studentka lingwistyki melduje, że zapyta profesorów :D

    OdpowiedzUsuń
  5. Dzień dobry,

    Zaintrygowało mnie słówko "bapteme". Wychodzi na to, że źle je wymawiałam - tak jak się pisze, a przed chwilą wysłuchałam i słyszę "batme" - czy naprawdę tak się to mówi?

    Dziękuję i pozdrawiam. Ania

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Rozumiem, że tam jest literówka i chciałaś zapisać [bateme]. Jeśli tak, to właśnie tak się to wymawia :) Pozdrawiam!

      Usuń
  6. Podaję zasady "cięcia" wyrazów, może pomogą komuś w analizie:

    * On ne ne sépare pas deux voyelles : DOU-CEUR.
    * S'il y a une consonne entre deux voyelles, on coupe avant la consonne : CHÂ-TEAU.
    * S'il y a deux consonnes à la suite, on coupe au milieu : AS-SAS-SINER, sauf si les deux consonnes forment un seul son : MI-GNONNE.
    * S'il y a trois consonnes à la suite, on coupe après la deuxième : COMP-TABILITÉ, sauf si les deuxième et troisième consonnes forment un seul son : MAR-CHANDISE, ou quand la dernière consonne est un r ou un l : MAR-BRE.

    Pozdrawiam! :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dzięki. Muszę to przeanalizować w wolnej chwili :) Swoją drogą, dzielenie na sylaby w języku francuskim to bardzo ciekawy temat. Prawie jak czarna magia :)

      Usuń
    2. Nom, dokładnie! ;)
      Jeszcze napiszę tylko, że te zasady pochodzą z "Grammaire expliquée du français" niveau intermédiaire i że Francuzka, którą zapytałam o wymowę "pt" odpisała mi, cytuję: "C'est un peu compliqué... Il faut s'intéresser à l'origine latine des mots pour cela... Pas de règle spécifique !"

      Usuń
    3. jednym słowem, najlepiej nauczyć się wymowy na pamięć ;)

      Usuń